Diş çürüğü ile pek çoğu kişi çocukluk dönemlerinde tanışır ve genellike dişindeki oyuğu farkedene kadarda çürüme çoktan ilerlemiştir. Peki diş çürüklerine neler sebep olur? Klinik hekimlerimizin hazırladığı bu makalede diş çürüğü nasıl oluşur, çürümenin nedenleri ve belirtileri nelerdir detaylı bir şekilde açıklıyoruz. Bebeklerde diş çürüğü tedavi edilmediği takdirde, diş kayıplarına ve çeşitli kapanış problemlerine neden olabilmektedir.
Diş çürüğü nasıl oluşur?
Diş çürüğü, şeker içeren herhangi bir yiyecek yada içecek tükettikten sonra meydana gelen asit saldırısı ile dişin mine ve dentininin yumuşaması neticesinde meydana gelir. Besinlerimizdenin kaynaklı ortaya çıkan asitler zamanla dişte bir boşluk (delik) gelişimine neden olur. Diş çürüğü dişlerinize zarar verir ve ilgili diş dolgu yapılmasına, hatta tedavi edilmediği durumlarda diş çekimine bile neden olabilir.
Diş çürüklerine neler sebep olur?
Diş çürüklerinin ana sebebi; yiyecek ve içeceklerin içindeki şekerin, diş plağı içerisindeki asit oluşturan bakteriler ile reaksiyona girerek diş minesini yumuşatarak eritmesidir. Bu süreci aşamalı olarak incelersek:
Dental plak gelişimi: Şeker veya yüksek oranda nişasta içeren gıdaları tükettikten sonra, dişlerinizi fırçalamadığınız zaman dişlerin üzerini kaplayan şeffaf ve ince yapışkan bir film tabakası oluşmaya başlar. Dişlerin üzerine biriken bu bakteri plağı; ağız içerisindeki bakterilerin ana besin kaynağı olduğu gibi, tartar oluşumuna da sebep olur. Dental plak ne kadar sertleşirse bakterileri o kadar iyi muhafaza eder.
Asit saldırısı: Plak içerisindeki bakterilerin oluşturduğu asitler dişlere saldırarak, mineyi yumuşatmaya ve eritmeye başlar. Dişin ve vücudumuzun en sert dokusu olan mine parlaklığını kaybederek çözünmeye başladığı zaman, bakteri birikimi daha da artarak mineyi eritir ve dentin tabakasına ulaşır. Dişin ilk sızlamaya başladığı zaman dilimi çürüklerin dentine ulaştığı zamandır. Çünkü dentin dokusunda dişin pulpasına doğru uzanan çok sayıda kanal vardır.
Kalıcı yıkım: Çürük oluşumu tedavi edilmediği sürece; bakteriler dentin dokusunu, mineden çok daha hızlı eritir. Ve nihayetinde dişin sinirlerinin bulunduğu pulpa dokusuna bakteriler ulaşır. Pulpanın enfekte olması çürük oluşumuna benzemez. Sinirle temas eden bakteriler şiddetli ağrılara neden olur. Pulpada gelişen enfeksiyon ilerleyerek kemiğe, hatta yumuşak dokulara yayılarak diş kök ucunun ve yüzün şişmesine neden olabilir.
Normalde, tükürüğünüzdeki doğal tuzlar diş minenizin “yeniden mineralize edilmesine” ve tekrar sertleşmesine yardımcı olur. Ancak asit saldırısı; öğünlerden hemen sonra sonra bir saat kadar sürebilir ve bu sürede dişlerinizdeki bu onarım süreci henüz başlamamıştır.
Dişlerimize zararlı olanlar ise sadece şekerler ile sınırlı değil. Diğer karbonhidratlı tüm yiyecek ve içecekler plak ve form asitleri ile reaksiyona girer. (Bunlar ‘fermente edilebilir’ karbonhidratlardır: örneğin işlenmiş gıdalardaki ‘gizli şekerler’, meyve ve pişmiş nişastalardaki gibi doğal şekerler).
Tükettiğiniz gıdaların içeriğini mutlaka her zaman malzemeleri kontrol edin. Genelde sonu ‘oz’ ile biten şeyler çekerdir. Örneğin: sakkaroz, maltoz v.b.
Diş Çürümesinin Nedenleri
Bazı faktörler diş çürüklerinin daha fazla görülmesine neden olabilir:
- Yanlış diş pozisyonları: Çene üzerinde çapraşık olarak dizilmiş dişlerin arasındaki boşluklar ve diş dizisindeki girintiler tükrüğün dişleri temizleme etkisini zayıflatır ve bu girintilerde daha fazla yiyecek artığı birikir.
- Yetersiz veya hızlı diş fırçalama: Yemeklerden sonra en fazla ilk 1 saat içerisinde dişlerin fırçalanması önemlidir. Bakteri plağı; özellikle azı diş gibi geniş diş yüzeyine ve fissür girintilerine sahip dişlerin çiğneyici yüzeylerinde sık görülür.
- Sık ve düzensiz beslenme: Sürekli olarak bir şeyler atıştırmak dişlerinizin maruz kaldığı asit saldırısının gün boyu tekrarlanmasına neden olur. Her defasında yeni şeker bakterileri memnun ederken, gıdalar içerisindeki asitlerde dişlerinizi aşındırmaya devam eder.
- Bebekleri yiyecekle uyutmak: Bebeğinizi uyurken baş ucunda süt, meyve suyu ve diğer şekerli bileşimlerle uyutursanız gece boyu dişleri bu içeceklerden arta kalan bakterilerin istilasına uğrar.
- Ağız kuruluğu: Tükrük ağız içerisinde arta kalan gıda artıklarını sürekli temizler ve dişlerimizi korur. Tükrük içerisinde yer alan enzimler dişlerin remineralize olarak tamir olmasına katkıda bulunduğu gibi, bakteri plağının neden olduğu asidide nötralize eder. Bazı hastalıklar ve ilaç kullanımı tükrük salgısını azaltarak ağız kuruluğuna neden olabilir.
- Hamilelik ve reflü: Reflü rahatsızlığı bulunanlarda ve hamilelerde mide içeriğinin sürekli olarak ağza gelmesi dişlerinizin çok daha yoğun bir asit saldırısına maruz kalmasına neden olabilir.
- Eski ve kötü yapılmış diş restorasyonları: Dişinizin üzerindeki dolgu veya kaplama zamanla yıpranır ve diş ile birleşim yerlerinde düzensizlikler oluşmaya başlar. Bu düzensiz kenarlarda daha fazla bakteri ve gıda birikimi meydana gelir. Düzenli yıllık kontrollerle bu restorasyonlar hekim tarafından muayene edilerek değerlendirilmelidir.
- Yaş: Genç hastalarda dentin kanalları daha geniştir ve çürüğün daha hızlı ilerlemesine neden olur. Yaşlandıkça ise diş etleri çekilmeye başlar ve hatta bazen dişlerin kök yüzeyleri bile açığa çıkabilir. Bu şekilde girintili çıkıntılı yüzeylerde daha fazla gıda artığı birikir.
- Bazı yiyecek ve içecekler: Rafine şeker içeren dondurma, kek, kurabiye ve yapışkan olan çikolata, bal, cips gibi gıdaların dişlerinizi daha fazla çürütmesi muhtemeldir. Çünkü bu gıdaların artıkları tükrük salgısı ile kolayca temizlenmez ve özenli bir diş bakımı gerektirir.
Dişlerimizin neden çürüdüğünü incelediğimize göre artık neler diş çürüğü belirtileri olabilir bunlara bir göz atalım.
Diş çürüğü belirtileri nelerdir?
Diş çürüğü; başlangıcında hiçbir belirti göstermez, ancak diş hekiminiz dişlerinizi incelediğinde veya röntgen çekerek erken safhalarında bir oyuğu fark edebilir. Bunun dışında çürük büyüdükçe şu tür belirtiler ortaya çıkmaya başlar:
- Özellikle sıcak, soğuk veya tatlı yiyecek ve içeceklerden sonra başlayan rahatsız edici hafif keskin ağrı.
- Sıcak ve soğuk gıdalara karşı gelişen diş hassasiyeti.
- Dişin üzerinde gözle görülür bir şekilde gelişen siyah lekelenmeler.
- Dişin bir tarafının kırılması altta gelişen çürüğü gösterir.
- Çiğneme hareketleri esnasında ve dişler birbirine değince başlayan ağrı.
- Diş fırçalama esnasında belirli diş bölgesine yaklaştıkça artan ağrı.
BU aşamalarda diş hekiminizi mutlaka en kısa zamanda ziyaret etmelisiniz. Aksi takdirde çürük ilerleyerek pulpa dokusuna ulaşır ve bir gece ansızın başlayabilen şiddetli ağrılar oluşmaya başlar. Dişiniz artık ölürken, tek tedavi yöntemi dişin köküne kadar uzanan pulpa dokusunun çıkartılarak kanal tedavisi yapılmasıdır. Yoksa dişinizi kaybedebilirsiniz.
Bu nedenle dişlerinizde hiçbir şikayetiniz olmasa bile diş hekiminizi yılda bir defa düzenli olarak ziyaret etmelisiniz, çünkü küçük çürüklerin tedavisi, ilerlemiş olan çürüklere nazaran oldukça kolaydır.
Diş çürükleri nasıl geçer?
Tüm önlemlerimizi almamıza, besinlerimize dikkat etmemize rağman bazen dişlerimiz yinede çürüyebilir. Peki oluşmuş bir diş çürüğü nasıl geçer?
Çürüme çok ciddi değilse, ve derin dokulara henüz yayılmamış ise diş hekiminiz tüm çürük diş dokularını temizleyecek ve dişi bir dolgu ile tamir edecektir.
Çürüğün ilerlediği durumlarda bazen dişin ortasındaki sinir yani pulpa dokusu hasar görebilir. Eğer öyleyse, diş hekimi , sinirleri çıkartarak kanal tedavisi yapmalı ve daha sonra dişi bir dolgu veya kaplama ile tamir etmelidir. Dişin tamir edilemeyecek kadar çürümüş olması durumunda, diş hekimi dişi çekmek zorunda kalabilir.